Gelijke kansen, gelijke lessen?

Participatie, gelijke rechten, adaptief onderwijs, ontwikkelingsgericht onderwijs… Het zijn allemaal nieuwe termen en ontwikkelingen om het bestaande onderwijs systeem te verbeteren, een nieuw jasje te geven. Hannah de Vos-Beckers is ervan overtuigd dat juist dat huidige systeem het probleem is. Zij koos ervoor een nieuwe vorm van onderwijs neer te zetten, vrij van alle overheidsbemoeienis: Aventurijn. Na ruim 9 jaar pionieren beschrijft zij vanuit haar ervaring hoe kinderen leren als je hen werkelijk hun eigen leerweg laat gaan. Zonder de druk van toetsen, overtuigingen van volwassenen en kerndoelen.

Maandagmorgen 8.45u: De kinderen druppelen binnen; kleutertjes, aan de hand van moeder of vader, worden naar de kleuterruimte gebracht om rustig aan te komen met een boekje of een liedje.

Kinderen van 7-17 jaar gaan zitten in de ochtendkring. Als iedereen binnen is worden daar de mededelingen gedaan, afspraken gemaakt en is er altijd iets van een spelletje of een oefening. Op deze manier weet en voelt iedereen dat wij samen een gemeenschap vormen.

Om 9.15u gaat iedereen aan de slag: spelen, lessen volgen, tuinieren, vergaderen, etc., etc.. Er is geen algemeen rooster en er zijn geen verplichte vakken.

Leren ze dan wel genoeg?

Tijdens de 9 jaar dat ik op deze manier met kinderen werk zie ik dat er continu geleerd wordt, alleen: het is vaak niet zichtbaar, het gaat op een andere manier dan wij gewend zijn. De kinderen leren soms andere dingen dan die wij als volwassenen ooit als belangrijk bestempeld hebben. Voor mij is het ontdekken van die andere manieren van leren een enorme uitdaging. Ik denk dat daar ook de bron ligt van het werkelijke nieuwe leren.

De BBC heeft onderzocht wat er blijft hangen na een vorm van mondelinge overdracht (bijvoorbeeld een les): 55% uit de context, 38% van de non-verbale communicatie en slechts 7% van de verbale communicatie.

Dit betekent dat een traditionele lessituatie een weinig effectieve vorm van kennisoverdracht is; daar komt nog bij dat als je kinderen continu dwingt iets te leren waar zij het nut niet van inzien, er nog minder blijft hangen en de motivatie laag is. Onderwijs waarbij volwassenen (of wie dan ook) bepalen wat iemand moet leren heeft dus weinig zin. Montessori zei al dat iedereen uiteindelijk à ltijd zelf bepaalt wat hij/zij leert.

Wij besteden op Aventurijn om deze reden dan ook veel aandacht aan de leeromgeving: Er zijn boekentafels, thematafels, verschillende soorten informatie aan de muur, er staan her en der interessante objecten, etc..

Zo kwam laatst een knulletje van 10 met een rood hoofd van het skaten naar binnen. Hij zag een boek liggen, las er even in en rende weer naar buiten. Hij wist later feilloos te vertellen wat er in het boek stond. Maar het gebeurt ook dat er in het lokaal aan de ene tafel gesproken wordt over de Romeinen en aan de andere tafel een spelletje Monopoly wordt gespeeld. Ogenschijnlijk lijken de spelende kinderen niets te leren over de Romeinen. Toch merk ik regelmatig uit diverse opmerkingen dat ze wel degelijk iets hebben opgepikt van dat wat elders in het lokaal gebeurt.

Zo hadden wij een brandweerman op bezoek die aan een aantal kinderen vertelde over zijn werk. In hetzelfde lokaal zaten achter de kast een aantal kinderen te kleien. Zij wilden er niet bij zijn. Toch zag ik zo nu en dan ineens een koppie boven de kast uitkomen. Kennelijk werd er meegeluisterd.

Het is ons inziens van groot belang dat de hele omgeving van het kind uitdaagt en veel te bieden heeft. Niet alleen in materieel opzicht. Ook de volwassenen zijn van essentieel belang. De volwassenen als mens, als levend voorbeeld. Iedereen zal, als hij terugdenkt aan zijn schooltijd, zich heel goed kunnen herinneren hoe bepaalde leraren waren. Moeilijker wordt het, als je je probeert te herinneren wat zij je geleerd hebben. Een begeleider die werkelijk zichzelf kan zijn, die niet vast zit aan opgelegde patronen, zo’n begeleider krijgt de kans om te léven met de kinderen en dus ook met hen te leren.

Als de kinderen zelf kunnen kiezen of zij een les volgen, een spelletje doen of een hut timmeren, dan heb je als begeleider geen rol om je achter te verschuilen. Je wordt rechtstreeks aangesproken op wie je bent en wat je kan. Is de les die je geeft saai? Dan heb je kans dat er de volgende keer weinig kinderen zullen komen. Dit kan heel confronterend zijn, maar ook heel inspirerend.

Het werkelijke menselijke contact, dat is waar het in feite allemaal om draait. Wie ben je als mens, hoe ga je met elkaar om en hoe ga je met jezelf om. Ik merk dat dat thema’s zijn die een belangrijke voorwaarde zijn om tot leren te komen. Een kind dat niet lekker in zijn vel zit, zal eerst dat emotionele stuk moeten verwerken en leren hanteren. Daar gaat dan ook veel aandacht naar uit. Hoe praat je met elkaar, hoe los je conflicten op, wat voel je, hoe ga je om met je boosheid. Soms hoor ik kinderen zeggen als er weer een nieuw kind op school komt: “Ach, dat gaat wel weer over, hij weet nog niet hoe wij hier met elkaar omgaan”.

Maar wat doen wij dan?

Ten eerste nemen wij veel tijd en aandacht voor emotionele momenten. Steeds weer proberen we het kind zijn emoties en gevoelens te laten uiten zonder het probleem direct op te lossen. Je ziet dat als het kind zijn eigen emoties heeft kunnen uiten (zonder dat daar oordelen van iemand overheen komen) de oplossingen vanzelf komen. De taak van de begeleiders is dan die van het behoeden van de veiligheid en het helpen verwoorden van de emoties.

Zo speelden twee kleuters laatst de prins en Sneeuwwitje. Een derde kind wilde ook Sneeuwwitje zijn. Een boze prins kwam naar mij toe. Ik liet hem huilen en zijn boosheid uiten zonder met oplossingen te komen. Toen hij zijn verhaal helemaal vanuit zijn diepste wezen had verteld ontstond de oplossing: “We hebben toch ook twee Pepijnen op school, dan kunnen er ook wel twee Sneeuwwitjes zijn!” Opgelucht en weer helemaal vrolijk ging hij verder met zijn spel.

Ruimte voor emoties betekent dat er gewerkt wordt aan de emotionele intelligentie; één van de voorwaarden om tot leren te kunnen komen.

Naast de boven beschreven leermomenten zijn er uiteraard ook de gewone lessen. Kinderen kunnen zich inschrijven voor een les, of ze kunnen zelf vragen om een les. De vakken lopen uiteen van gewoon wiskunde, tot Esperanto en tuinieren.

Wat tijdens deze min of meer traditionele leermomenten opvalt is dat er kinderen zijn die het heerlijk vinden om ook gewoon op die traditionele manier les te krijgen: boeken, schriftjes, huiswerk en soms zelfs toetsen. Er zijn echter ook leerlingen die duidelijk een andere manier hebben waarop zij makkelijk leerstof opnemen. Hierbij zie ik wat H. Gardner beschrijft in zijn boek “Frames of mind”: dat er meerdere vormen van intelligentie zijn. Dat het traditionele leren slechts een beroep doet op de cognitieve intelligentie.

Dat is dan ook de reden dat het zou kunnen dat je hier tijdens een Spaanse les hoort zingen, of dat een natuurkundig principe buiten op een skelter wordt uitgelegd. Ieder kind heeft zijn eigen manier van leren. Aan ons de taak daar samen met het kind achter te komen. En soms is het ineens toe aan een andere vorm van leren.

Zo zei een knul van 12 die altijd graag spelenderwijs leerde: “Vorig jaar wilde ik vooral spelen; nu wil ik wel echte lessen”. En neem bijvoorbeeld Engels: er is een Engelse spelletjes les, een conversatie les, een vertaalles, grammaticales, er wordt de hele woensdag Engels gesproken, er is een Engelse kookles, er komen regelmatig buitenlanders op school en er worden Engelse boeken voorgelezen en liedjes gezongen.

Voor mij is echter het belangrijkste dat volwassenen de kinderen écht serieus gaan nemen. Dat geldt ook in een onderwijssituatie. Zij zijn uitstekend in staat hun eigen leerweg te gaan mits zij daarin ondersteund worden.

Ik waardeer alle onderwijsvernieuwingen zeer en ben overtuigd van de goede intenties van de betrokkenen. Maar wat hebben wij daaraan als het hele onderwijssysteem blijft uitgaan van het idee dat de volwassenen/overheid weten wat goed is voor de kinderen: “Je mag zelf kiezen wat je doet; als het maar wel binnen onze kaders past”. Gaan deze onderwijsvernieuwingen er stiekem toch vanuit dat het leuke manieren zijn om de kinderen uiteindelijk weer te leren wat de volwassenen belangrijk vinden? Is het vaak niet een leuk sausje?

Hierin zit denk ik ook het verschil tussen veel onderwijsvernieuwers en Aventurijn. Wij zijn niet bezig wéér een nieuwe onderwijsmethode toe te voegen aan het reeds bestaande brede scala met als doel dat de kinderen beter, sneller of leuker leren. Wij hebben een levensbeschouwing als uitgangspunt. Deze is ingebed in meerdere aspecten van het leven (voeding, milieu, architectuur, etc.).

Eén van die aspecten is het onderwijs. Vanuit deze levensvisie wordt dat onderwijs op deze manier vormgegeven. Het doel is niet het kennis overdragen op zich, maar het leren leven met je hele wezen, je als mens ontwikkelen. Kennisoverdracht is daar een onderdeel van.

Vanuit onze filosofie heeft ieder mens recht op het volgen van zijn of haar eigen ontwikkelingsweg; of je nu een baby bent, of een volwassene. Dit betekent in de praktijk dat wij ook voor het voortgezet onderwijs “het behalen van een erkend diploma” niet als een noodzakelijk doel zien. Ons uitgangspunt blijft hier ook consequent de ontwikkeling en het belang van de individuele mens. Als dat belang een diploma is, dan wordt er toegewerkt naar een diploma. Als een leerling kiest om naar een vervolgopleiding te gaan zonder gangbaar diploma, dan werken wij daar naartoe.

Geen leerkracht, ouder of overheid mag een mens dat basisrecht van zelfbeschikking ontnemen in de vorm van starre wetten of opmerkingen als “het is voor je eigen bestwil”. Om dan vervolgens jonge mensen tijdens hun mooiste jaren van hun leven op te sluiten in een duf klaslokaal en vol te proppen met dode kennis (met soms een lekker sausje).

Wij merken dat de leerlingen die een langere periode op Aventurijn gezeten hebben, opgroeien tot zelfbewuste mensen die hun eigen verantwoordelijkheden dragen en hun eigen leven vormgeven. Zij kunnen zich uitstekend staande houden in de maatschappij en hebben ieder zo hun eigen kwaliteiten. Het ziet ernaar uit dat er meerdere vervolgopleidingen leerlingen met een certificaat van Aventurijn zullen gaan accepteren.

In principe is het onderwijs van Aventurijn geschikt voor ieder kind.

Helaas is het nog niet geschikt voor alle ouders en leerkrachten. Als ouders bijvoorbeeld niet compleet achter de visie van de school staan, is het voor een kind moeilijk goed te functioneren. Het komt tussen twee werelden in te staan: thuis de ouders die bijvoorbeeld toch blijven sturen en vragen naar leerprestaties en de school die dat loslaat. Dat werkt niet.

Daarnaast zijn er kinderen die door hun achtergrond en/of ervaringen zoveel hebben meegemaakt dat de begeleiders op Aventurijn deze kinderen niet kunnen helpen binnen de mogelijkheden die Aventurijn nu te bieden heeft.

Ik zie dagelijks kinderen opbloeien en krachtiger worden. Niet omdat ze mooie cijfers hebben, maar omdat ze weten wie ze zijn, geloven in zichzelf en verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leven. Voor iedereen gelijke lessen is mijns inziens de grootste ongelijkheid die er is. Ieder mens heeft immers zijn eigen (levens)lessen te leren!

Overgenomen uit: “Op Avontuur met een vernieuwende school” door Hannah de Vos-Beckers.

Leren van het leven, dat is waar het op Aventurijn om draait. Maar hoe geef je dat vorm?
Onderwijspionier Hannah de Vos-Beckers beschrijft in een aantal artikelen de ideeën achter de school aan de hand van concrete voorbeelden en ervaringen.

Een boek om telkens even in te lezen, je te laten inspireren. Een boek om in op avontuur te gaan!

Omslagafbeelding van het boek Op Avontuur met een vernieuwende school

Op avontuur met een vernieuwende school kan via Paypal besteld worden. Klik hiervoor op de betaalknop:

Posted in: Publiciteit.
Tagged: , .

6 thoughts on “Gelijke kansen, gelijke lessen?

  1. Toch wil ik mijn kinderen graag zoveel mogelijk bagage meegeven, zodat ze zo goed mogelijk voorbereid in het leven komen te staan, straks, als ze volwassen zijn. Ik vraag me heel erg af of dat wel kan op de manier die Aventurijn bedacht heeft – hoe leuk het me ook lijkt voor de kinderen. Maar het leven is nou eenmaal niet alleen maar leuk, er zijn nou eenmaal dingen die moeten. En je hele schoolleven lang dingen doen die alleen maar leuk zijn (al zijn ze nog zo leerzaam) kweekt verwende volwassen, en dat lijkt me niet de bedoeling…

  2. De praktijk wijst uit dat Aventurijn voor de leerlingen aanzienlijk meer oplevert dan kennis. Denk aan zaken als kritisch denken, zelfvertrouwen, werkelijk sociale omgang. Dit zijn kwaliteiten waarmee zij uitstekend hun weg weten te vinden na het verlaten van de school.

  3. Waar ik laatst een balletje opgooide bij Mixhael is het een soort symbiont als grotere scholen dan deze ook de jeugdige politiek faan bedrijven wat hier kleinschalig als canzelf geschiedt ter vorming.
    Dat is het idee om daadwerkelijk – zij het in andere fase – mee te denken over maatschappelijke beweging in noden en doorontwikkeling van ons verbond.
    In beginsel kan dit vanaf 8 jaar lokaal en vanaf 15 jaar in de lande
    lijke arena ..

  4. Dag lezer,

    Heel graag zou ik het boek willen bestellen maar ik gebruik verder nooit paypal. Zou ik het ook naar een rekening kunnen overmaken en dat het boek bij ontvangst naar me gestuurd wordt?

    … vanwaar mijn interesse… het lijkt me geweldig om ‘iets aan onderwijs’ op onze boerderij – waar nu kinderen met een extra hulpvraag ná schooltijd komen – te doen. Als ik zie wat we in die korte tijd dat kinderen er zijn al kunnen bereiken! En wat lopen ze tegen de muren van het gewone onderwijs aan. Wat zou het mooi zijn als…
    Het kleine stemmetje in mijn hoofd wordt al ietsje groter… we zullen zien waar het op uitloopt!

    Groeten, Margriet Koskamp

  5. Ik heb het boek Op avontuur met een vernieuwende school via mijn buurvrouw meegekregen vanuit Loenen, maar ik moet nog betalen. Wat is het rek nr. waarop ik het geld kan storten?

    Dank,
    Lotta

  6. Hallo,
    Met veel plezier heb ik genoten van de video waarin, in aanwezigheid van Paul de Bloth, wordt uitgelegd wat de visie en werkwijze is van Aventurijn. Zelf kom ik niet uit het onderwijs. Zeven jaar had ik mijn eigen kleinschalige kinderopvang bij ons op de boerderij. Na een ziekte- en herorientatiefase, wil ik nu (53 jaar) doorstarten als ontmoetplek voor ouders met kinderen van 0 – 5 jaar. Waar je samen kan groeien, vanuit rust, ruimte en vertrouwend op je eigen wijsheid. Als kind en als ouder. Ik merk dat ouders nog veel moeite hebben met deze manier van kijken naar kinderen. Terwijl ik vanuit mijn kinderopvangperiode (12 kinderen /dag van 0 – 4 jaar) weet dat juist de woorden loslaten, vertrouwen en voorleven zo wezenlijk belangrijk zijn voor hun ontwikkeling. Heel graag zou ik eens in contact komen met Aventurijn. Omdat ik op zoek ben naar gelijjkgestemden. Om zo samen te groeien en dit meer geluid te geven.
    Ik hoor graag jullie reactie.
    Met vriendelijke groet,
    Anneke Piek
    De Scharreltuin, Lelystad
    06 – 293 57 221

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *