Artikel van Hannah de Vos-Beckers in het tijdschrift Pure Child
Faalangst? Spelen maar!
Hannah de Vos-Beckers is schoolleider en begeleider op de vernieuwende school Aventurijn. Zij richtte deze 20 jaar geleden op met haar man Michaël de Vos. De kinderen leren er van het leven, ieder op zijn/haar eigen, unieke manier.
In dit artikel gaat zij in op faalangst bij kinderen. Waar ontstaat het en wat zouden we thuis en op school anders kunnen doen om kinderen te helpen deze angst te overwinnen.
Wat is dat toch met angst? Overal steekt het de kop op en vaak beperkt het ons om te stromen en te leven. Terwijl het natuurlijk juist een overlevingsmechanisme zou moeten zijn.
Ook bij kinderen zien we veel kleine en grote angsten. Angsten die ze overnemen van volwassenen, maar ook angsten die ogenschijnlijk nergens vandaan komen. Faalangst is iets dat ik bij heel veel kinderen zie; hoe komt dat nou, en…wat doe je er aan?
Complimenten
Ooit begeleide ik een gezin met een jongetje dat extreem faalangstig was. In eerste instantie begreep ik het niet: het was een warm en positief gezin. Toen ik beter ging kijken merkte ik dat moeder, bijvoorbeeld tijdens de maaltijden, extreem veel complimenten gaf aan haar kinderen. Tja, en als je dan gevoelig bent en hoort dat iets heel erg goed is, dan weet je ook dat als je géén complimentje krijgt het niet goed is.
Daar komt de faalangst dan al snel om de hoek gluren…
Denk daarnaast ook eens aan ons schoolsysteem waar het bijna alleen maar gaat om presteren: testen, toetsen, wel of niet overgaan, goede of slechte cijfers en je vriendjes die makkelijk meedoen met dit spelletje van beoordelen…en soms zelfs veroordelen. En als je dan iets niet kunt, krijg je nog meer van hetzelfde, soms moet je dan zelfs thuis extra werk doen. Ouders worden bang dat je niet meekomt en dat voel je als kind. Dat alles is een prachtige voedingsbodem voor het ontwikkelen van faalangst.
Wat dan?
Maar hoe dan? Ik pleit voor een ontspannen omgeving, waar het gaat om plezier: plezier in leven, in leren. Een plek waar je je kwaliteiten kunt ontwikkelen zonder oordeel, waar je mag zijn wie je bent en vooral: waar je veel mag spelen. Het maakt niet uit wat je wel of niet kunt. Het gaat om plezier, motivatie en de zoektocht naar je eigen weg.
Ook op Aventurijn komen we kinderen met faalangst tegen. Wij proberen zo weinig mogelijk te oordelen, geven het kind ruimte om te spelen en dat te doen waar het zelfvertrouwen mee kan opbouwen. We beschrijven wat wij zien en vragen het kind wat het hiermee wil, we focussen op het proces in plaats van de uitkomst.
Zo denk ik bijvoorbeeld aan een knul die niet kon lezen en heel veel faalangst had ontwikkeld op dit stuk. Wij hebben hem helemaal met rust gelaten op het taalgebied: moest er iets gelezen worden? Geen probleem, iemand anders las het voor hem. De één kan dit de ander dat; heel gewoon. Daarnaast probeerden wij hem te ondersteunen in dat wat hij héél goed kon: DJ. Daarmee ontwikkelde hij zich en kreeg hij zelfvertrouwen, hij had plezier en begon te stralen. Langzaam, op zijn eigen tempo, begon hij aan te geven het lezen en schrijven wel weer op te willen pakken.
Volwassenen
Dit proces vraagt wat van ouders en begeleiders; je eigen oordelen opzij zetten om het kind de ruimte te geven om zijn opgelopen angsten weer te overwinnen, fouten durven te maken en de stroom van het leven op te pakken.
In feite gaat het over het leren volledig accepteren van wie je bent, ongeacht wat een ander daarvan vindt. Ongegeneerd fouten durven maken; vallen en weer opstaan. Hoe kunnen wij dat van kinderen verwachten als wij zelf ook veelal bezig zijn om perfect te zijn, en oordelen over de buren, popsterren, ministers etc. Soms vraag ik mij wel eens af of wij als volwassenen daarin wel voorbeeld geven? Laat jij je kinderen of je klas wel eens zien dat je iets niet weet, dat je iets fout hebt gedaan?
Hoe leerzaam zou dat zijn, en wat een opluchting dat het héél gewoon is om te “falen”. Als een kind naar mij toe komt om te vertellen dat hij gewonnen heeft, vraag ik doorgaans hoe het met de andere persoon is, of ik maak een grapje: “jullie deden toch juist wie het éérst zijn damstenen kwijt was? “ Dat zet het presteren even in een ander daglicht. Ook spelen wij regelmatig spellen waarbij samenwerking vereist is ipv competitie.*…
Spelen
Weet je wat interessant is? Ik hoorde laatst dat als je speelt er dan geen ruimte in je hersenen is voor angst. Deze twee kunnen niet tegelijkertijd actief zijn: Overheerst de angst dan is er geen ruimte om te spelen, dus zodra er gespeeld wordt heeft de angst geen ruimte. Ik kan mij daar wel wat bij voorstellen.
Met andere woorden: laat kinderen spelen, ook op school, dan heeft (faal)angst geen ruimte!
* voor coöperatieve spellen: www.earthgames.nl
Posted in: Algemeen, blog schoolleider.